1205-1206 yıllarıydı. Artuklu Türklerinin Diyarbakı'da hüküm sürdüğü yıllardı. Bir Türk bilgini çıktı. Herkesi hayretlerde bırakan mekanik makinalar yaptı. Kendi kendine öten tavus kuşları, otomatik saatler, robot filler... Buluşlarından bir kaçıydı. Kendisinden 6-8 asır sonra yapılacak bazı mekanik araçlara buluşlarıyla öncülük ediyordu.
Bu büyük başarıların sahibi, 32 yıl Artukoğulları sarayında mühendislik yapan Ebu'l İz el-Cezeri'dir. o günümüze kadar gelebilen harika buluşlarını içine alan eserini Artukoğulları Türklerinden Diyarbakır hükümdarı Ebu'l Feth Mahmud bin Mehmed bin Karaaslan'a takdim etti. Eserini takdim edişinin sebebi şuydu:
Cezeri, o zamana kadar görülmemiş bir robot yapmıştı. Bu robot otomatik olarak hareket ediyor, kendi kendine bazı işler yapıyordu. Bunu hükümdara gösterdi. Hükümdar hayretten hayrete düştü, dikkat ve titizlikle inceledi ve takdirlerini belirtti:
-Dünyada eşi bulunmayan bir şey yaptın. Bu emeğin boşa gitmeyecektir. Bana bütün yaptıklarını gösteren, içine alan bir kitap yaz! dedi.
Cezeri bütün gücüyle çalışmaya başladı ve ileride genişçe bahsedeceğimiz meşhur eseri "Kitab'ül Hiyel" i kaleme aldı.
Kitab'ül Hiyel'in 90. sayfasında bulunan filli saat.
Bu saatte zaman, figürün kendisine doğru döndüğü bir ölçek üzerinde gösterilmiştir.
Tepedeki kuş her yarım saatte bir kendi etrafında dönüp ötmektedir.
Bu arada seyis de file vurmakta, şahinin sırtındaki adamın elinden kayan çakıl taşı ejderhanın ağzına düşmektedir.
Bunun sonucu olarak ejderha boynunu eğmekte, ağzındaki çakıl taşı filin sırtına düşmekte ve hayvanın içine girip gongu çalmaktadır.
CEZERİ'NİN DİĞER ESERLERİ
1)Tavus Kuşlu Su Saati
2)Saat-ı Zamaniye (Uzunluğu ne olursa olsun, gece veya gündüzü 12'ye bölmek suretiyle hesaplanan zaman süresi ve bu süreyi gösteren saatler. Saat süresi devamlı değişmektedir.)
3)Saat-ı Müsteviye (Bugün anladığımız manada, günü 24'e bölme suretiyle elde edilen zaman süresi ve bu süreyi gösteren saatler.)
4)Otomatik kuşlar (Bu otomatik kuşlar günün belli saatlerinde ortaya çıkar.)
Yx2
