Gel-Git(Med Cezir) Nedir? Gel-Git Enerjisinden Yararlanılır Mı?
Gel-Git veya diğer anlamıyla Med-Cezir bir gök cisminin diğer bir gök cismine uyguladığı çekim kuvvetinden(kütle çekimi) kaynaklanan şekil değiştirmesidir.
Terimlerin arasında boğulmadan hemen örneğimizi verelim.En klasik örnek Dünya ile Ay’dır. Ay’ın Dünya çevresinde dolaşırken birbirlerine uyguladıkları çekim kuvveti Dünya’da bulunan su kütlesini muazzam bir şekilde hareket etmesine neden olur.Ay ne tarafa doğru giderse su kütlesi de o yönde birikmek ister.Ay sürekli olarak Dünya çevresinde dolandığından bu su kütlesi bazı yerlerde kabaracağından bazı yerlerde de alçalacaktır.Buda milyonlarca ton suyun sürekli taşınması demektir.Bunun sonucunda Dünya üzerinde çok büyük bir direnç oluşturacaktır.Bu direnç Dünya’yı sürekli olarak yavaşlatacak yöndedir.Bu yavaşlama Dünya’nın kendi etrafında dönme süresini 100,000 milyonda 1,5 saniye azaltmaktadır.Bir günün 86400 saniye olduğunu düşünürsek Dünya’nın durması için 5 milyar yıl gerekecektir ki bu süre zarfında Güneş’imiz çoktan gücünü yitirmiş olacaktır. Ayrıca Dünya’nın yavaşlaması Ay’ın her sene Dünya’dan 12,7 cm uzakaşmasına neden olmaktadır.
 |
| Europa |
Gel-Git örneğine uygun olarak bir örnekte Jüpiterle uydusu olan Europa arasındaki çekim gücüdür.Europa’nın üst yüzeyinde bulunan çizgiler Jüpiter’in çekim gücünden kaynaklı gerilmeler vebüzüşmelerden oluşmaktadır.Europa’nın yüzeyi tamamen buzla kaplı olduğundan bu yüzeyde bir yerdeğiştirme olmamaktadır.Ancal tam olarak bilinmemesiyle birlikte Europa’nın iç kısımlarda yer değiştirmeler olabilir.
Gel-Git olayına sadece Ay etki etmez. Güneş’te Dünya’yı bariz şekilde etkiler.Özellikle Ay,Güneş ve Dünya’nın bazı konumlarında Gel-Git olayı en yüksek değerlerine çıkmaktadır.Eğer ki sırasıyla Güneş-Dünya-Ay dizilimi tek bir doğrultuda olursa bu zamanda Dünya’nın iki yönünde kabarmalar oluşacağından bu çekimden az etkilenen orta kısımlarda su çok fazla çekilecektir.
Gel-Git kapalı,yarı kapalı denizlerde(Akdeniz, Karadeniz…vb) daha az etkisini gösterir.Genellikle santimetrelerle ölçülebilecek kadardır.Ancak okyanuslarda bu oran daha yüksektir ve genellikle 1 metrenin altındadır. En büyük değişim Körfez ve Haliçlerde gerçekleşir.Ki bu gibi yerlerin sığ sularında derinlik az olacağından suyun ilerleme hızı azalır ve küçük hacimde değişim olacağından Gel-Git seviyesi daha belirgindir. Bilinen en büyük Gel-Git kanada’nın Fundy Körfezinde gerçekleşmektedir.Burada 21 metre yüksekliğinde kabarmalar gözlenebilmektedir.
 |
| Fundy Körfezi |
Peki Gel-Git olayından enerji üretilebilir mi?
Gel-Git akıntılarını enerjiye çevirebilmek için özel Gel-Git türbinleri üretilmiştir.Bu türbinler suyun altına yerleştirilir.Suyun kabardığı ve alçaldığı zamanlarda akan milyonlarca ton suyun akıntısıyla bu türbinler dönerek elektrik enerjisi üretirler.Çift yönlü çalışırlar ve sağa sola dönebilecek hareketli aksamlara sahiptir.Gel-Git türbinleri tek olarak kullanılabilmesinin yanında devamlı enerji üretebilmeleri için Gel-Git barajları kurularak barajın altından akan suyun enerjisinden yararlanılmaktadır.Dünya’nın ilk Gel-Git enerji santrali 1966 yılında Fransa’da inşa edilen Rance Gel-Git barajıdır.Uzunluğu 750 m olan bu barajın gücü 240 Megawatt’dır. Bunun dışında Güney Kore’de, Kuzey Amerika’da,Çin'de,Eski Sovyetler Birliğinde’de kurulu barajlar mevcuttur.Ayrıca Güney Kore’nin 2017 projesi olan Gel-Git barajı 1320 Megawatt enerji üretecektir.
Gel-Git barajları tamamen yenilenebilir bir enerji kaynağı gibi çevreci görünse de dezavantajı da vardır.Barajın kurulu olduğu yerdeki canlı hayatını olumsuz yönde etkilemektedir.Balıklara,yunuslara ve balinalara zarar verebilecek güçte olan türbinler bu canlılar için her zaman risk unsurudur.
